Met de overname van de NDC door Mediahuis is de Nederlandse krantenmarkt, op het FD, het Reformatorisch Dagblad en het Nederlands Dagblad na, straks verdeeld tussen slechts twee uitgevers, die hun hoofdzetel hebben in België.
Het is de uitkomst van een tragisch proces van jarenlange erosie in de Nederlandse dagbladwereld, waar 20 jaar geleden vetgemeste uitgeverijen, toen waren het er zo’n stuk of twaalf, zich in het walhalla waanden. De digitale ontwikkeling zorgde voor een kaalslag en het vertrouwde verdienmodel (abonnementen en advertenties) werd uitgehold door de jacht op (gratis) digitaal en printbereik.
Waarom dan toch zeuren over de nationaliteit van de nieuwe eigenaren van onder onze zuidgrens? Wees toch blij dat de merken (vroeger heetten ze titels) vooralsnog overeind blijven en dat private equity geen greep meer op ze kan krijgen! Dat is misschien waar, maar noem één Europees land waar vrijwel alle nationale media en kranten in buitenlandse handen zijn gekomen en er nog maar twee kolossale uitgevers over zijn?
Van enig serieus toezicht op deze marktmacht is trouwens geen sprake. Destijds was het mededingsautoriteit NMA die bij de vorming van een nationale bezorgorganisatie schappelijke tarieven eiste voor toetreders. De koek is nu verdeeld en de strategische besluiten vallen in Antwerpen. Er is niemand die de essentiële vragen stelt, bijvoorbeeld over pluriformiteit.
De Nederlandse uitgevers kunnen zichzelf veel verwijten. De vaste inkomstenstroom van abonnementen versus de keiharde concurrentie, zoals in het VK met de losse verkoop, maakte ze lui. Hun innovatie beperkte zich tot het tot vier keer toe kopiëren van het concept van de gratis OV-krant Metro uit Zweden. Investeringen in de drukkerijen ontbraken.
Ook hielp onze overheid de grotere uitgeverijen de vernieling in. Met anti-concentratiewetgeving, uit angst voor Berlusconi-toestanden, werd schaalvergroting keihard tegengewerkt. Net zo absurd als in de televisiewereld, waar SBS (Zweden) en RTL (Luxemburg) de Nederlandse markt verdeelden. Het toont het gebrek aan serieuze mediapolitiek, behalve dan dat het bolwerk van de publieke omroep coûte que coûte moest worden beschermd.
De twee Belgische uitgevers hebben slim toegeslagen. Met fijne steun van de Belgische staat, die de distributie van de kranten via BPost zwaar subsidieert. Tegenover de eenheidsworst en de oligopolie staan hun argumenten dat de journalistiek en de pluriformiteit van onze media zijn gered, en dat de dreiging komt uit de VS, met Google en Facebook.
Waar komt dan toch dat ongemakkelijke gevoel vandaan?
Sjuul Paradijs is mede-oprichter Trusted Media en oud-hoofdredacteur van De Telegraaf.
FD zaterdag 19 september 2020