Na toeslagenschandaal: overheid van autocratie naar burgerservice-organisatie

Ze moeten de ogen uit hun kop schamen. Gisteren geluisterd naar Loes Mulder, de hoogste ambtenaar van het ministerie van Sociale Zaken. Die begreep zelf ook donders goed dat ze aan het wauwelen was tegenover de parlementaire ondervragingscommissie die het toeslagenschandaal onderzoekt.

De Groningse spartelde, stamelde, faalde. Ook deze beroepsambtenaar is medeplichtig aan een proces waar we als Nederland al jarenlang middenin zitten: het stelselmatig bestuurlijk en juridisch monddood maken van de burger.

We kijken en luisteren al dagen naar ambtenaren die carrière maakten omdat ze een paar belangrijke vaardigheden tot in hun vingertoppen beheersen. Ze buigen als een knipmes voor het politieke gezag. De burgers zien ze als pionnen, anonymi die door regelgeving moeten worden beknot waardoor de overheid vrij spel krijgt, en ze konkelen in hun Haagse biotoop.

Verwaarlozing

Kijk naar de parlementaire enquêtes van de afgelopen 20 jaar. Steeds zie je weer hetzelfde patroon: stammenstrijd tussen ministeries, geblunder, schandalen, miscommunicatie en vooral gestold wantrouwen naar de burgers en de samenleving. Het ondermijnen van normale burgerbelangen is onderdeel van het proces De verwaarlozing van Nederland.

Volgende week gaan de maskers af van de betrokken politieke kopstukken. Ze dragen de directe verantwoordelijkheid dat duizenden gezinnen in deze zaak het ravijn in zijn geholpen. Met tranen en een schuldbekentenis compenseer je dat leed niet. Los van een ruimhartige schadevergoeding voor deze slachtoffers is het tijd dat de overheid de eigen burgers weer gaat vertrouwen. Dat je met je verhaal ergens terecht kunt, dat er menselijke coulance mogelijk is. Dat doelmatigheid in beleid wordt ingeruild voor redelijkheid.

Omwenteling

Na elke parlementaire enquête is steeds eenzelfde reflex: de roep om schoon schip te maken. De betrokken ambtenaren, onder wie deze Loes Mulder cs, hebben zichzelf overigens al buitenspel gezet. Ze zijn de moeite niet waard, ze zijn onvoldoende betekenisvol.

Dit is echter wel hét moment voor een drastische omwenteling in de relatie tussen overheid en burger. Deze parlementaire commissie kan geschiedenis schrijven. Dé eindconclusie moet namelijk zijn dat de overheid zichzelf omdoopt van autocratie tot een burgerservice-organisatie, waarop je kunt bouwen en die je kunt vertrouwen. Zodat iedereen ooit trots kan zeggen: dit is ook Mijn Overheid. Daar gaan straks op 17 maart 2021 de verkiezingen over.